مراحل چاپ کتاب

در جوابشون باید بگم نویسنده اگه بخواد انتشارات کتابشو چاپ کنه نیازی نیست خودش کاری انجام بده فقط فایل ورد کتاب با مشخصات شناسنامه ایشو میده انتشارات بقیه ی کارارو خود ناشر براش انجام  میده

اما اگه خود نویسنده بخواد کتابشو چاپ کنه باید تک تک مراحل چاپ کتاب رو پشت سر بزاره و یه خورده طول می کشه از نظر زمانی

گر چه علم چاپ بسیار گسترده ووسیع می باشد ولی با مطالعه بخش زیر یک شناخت کلی از چاپ کتاب بدست می آورید که مطالعه آن باعث می شود تا شما آگاهانه تر اقدام به چاپ کتاب نمایید . ومبادا راهی را انتخاب کنید که بعدها منجر به پشیمانی شما شود بنابرین دانستن اطلاعات زیرخالی از لطف نمی باشد. چاپ کتاب در دو بخش روند اداری و روند اجرایی خلاصه میشود

در ابتدا برای کتاب شماره شابکی که شماره ای ۱۳ رقمی است از خانه کتاب دریافت می شود. سپس متن کتاب را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ارجاع داده ، تا فیپای کتاب صادر شود و بعد از صدور فیپا جهت دریافت مجوز کتاب به وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی ارسال می گردد. البته ناگفته نماند که زمان صدور مجوز با توجه به موضوع کتاب تعیین می شود بطور مثال کتابهای دانشگاهی معمولا تا ۴۸ ساعته صادر می شوند. و در نهایت بعد از اینکه کتاب به چاپ رسید چند نسخه از کتاب جهت اعلام وصول در اختیاروزارت ارشاد قرار می گیرد

در این روند بعد از اینکه مجوز کتاب صادر شد . و متن و جلد کتاب به مرحله آماده سازی رسید به ترتیب عملیات زیر جهت تولید کتاب صورت می پذیرد

۱- تهیه فیلم و زینک متن وجلد ۲-چاپ متن وجلد ۳-سلفون کشی برای جلد ۴-صحافی

مراحل زیر روند چاپ کتاب در انتشارات های مختلف را نشان داده است که از امضای قرارداد شروع و به تجدید چاپ و کارهای دیگر ختم می شود

تقریبا در تمام انتشارات مراحل اپ به همین شکلی هست که در زیر نوشته شده

۱- تنظیم قرار داد: در این مرحله بین نویسنده/مترجم  و ناشر قراردادی منعقد می شود .البته برای دوستانی که در شهرستان هستند وبرای آنها تردد در دفتر انتشارات مشکل است شرایطی مهیا می باشد ومی توان غیر حضوری قرارداد را منعقد کرد. البته بصورت حضوری یا غیر حضوری حتما اطلاعات مفصلی در اختیار مولفین قرار داده میشود تا آگاهانه تر نسبت به چاپ آثارشان اقدام نمایند. در تنظیم قرارداد دقت کنید که حتما امتیاز کتاب برای شما حفظ شود شاید شما در سالهای بعد خواستید کتابتان را در انتشاراتی دیگر به چاپ برسانید . انتشارات ما این امکان رو فراهم کرده که قرارداد برای عزیزانی که نمیتونن حضوری بیان تهران به صورت غیر حضوری بشته میشه  در ضمن هزینه هم اول کار ازشون گرفته نمیشه که یک جور اعتماد دو طرفه هست . هزینه بعد از اتمام کارهای کتاب از نویسنده دریافت میشه

۲- تایپ و صفحه آرایی کتاب: در این مرحله متن آماده شده توسط مولف به تایپیستی که در زمینه تایپ کتاب تخصص دارد داده می شود. و تایپیست هم با توجه به سایز کتاب، که معروفترین آنها عبا رتند از (جیبی ،رقعی،وزیری ورحلی ) می باشد صفحه آرایی می کند  و چک پرینتی به مولف ارائه می گردد، تا چنانچه ایرادی هست مرتفع گردد( البته ممکن است با صلاحدید ناشر و مولف متن  صفحه آرایی شده به ویراستار ارجاع داده شود تا از نظر فنی و ادبی اصلاح گردد)- اکثر کتابهای شعر در سایز رقعی چاپ می شوند یعنی همان اندازه کاغذ آ۵ و کتابهای علمی در سایز وزیری کمی بزرگتر از رقعی چاپ می شوند. بهتره کتابها رو خود نویسنده تایپ کنه و فایل تایپ شده رو تحویل انتشارات بده

توصیه میشه اگه با صفحه ارایی اشنایی ندارید خودتون کتابو صفحه ارایی نکنید چون ظاهر کتاب خیلی مهمه . در ضمن هزینه ی صفحه ارایی هم اونقدرا نمیشه که بخاطرش کتابتونو خراب کنید

۳- تعیین عنوان کتاب: دوستان عزیز یکی از برجسته ترین شاخص های کتاب عنوان آن است متاسفانه به آن کمتر توجه می شود حتما در انتخاب عنوان کتاب نهایت دقت را ملاحظه فرمایید تا خواننده به راحتی بتواند از عنوان کتاب به موضوع کتاب پی ببرد. در بسیاری از مواقع پیش آمده مولفین با چه مشقتی متن را فراهم کرده اند ،وقتی از آنها عنوان کتاب را هنگام عقد قرارداد می پرسی میگن هنوز به اسمش فکر نکردیم / گاها پیش آمده موضوع کتاب رمان است اما عنوان آن بیشتر به کتاب شعر میاد و بر عکس پس لازم است برای کتابتان چندین اسم در نظر بگیرد . واز نظرات دیگران نیز بهره مند شوید . عنوان کتاب باید جوری انتخاب شود که وقتی خوانند ان کتاب را در ویترین کتابفروشی ها دید ناخودآگاه انرا بردارد و نگاهی به کتاب بیندازد.

دوستانی که پایان نامشونو میخوان کتاب کنن حتما یه عنوانی انتخاب کنید که با عنوان پایان نامه فرق داشته باشه حتی کلماتشم شبیه به هم نباشن

سعی کنید عنوان های خیلی طویل برای کتاب انتخاب نکنید

عنوان کتاب رو مثل عنوان پایان نامه یا مقاله انتخاب نکنید که خیلی طویل باشه و عاراتی مثل بررسی و نقش فلان چیز و … داخلش باشه

۴- طرح جلد کتاب: این مرحله از اهمیت به سزایی برخوردار است لذا لازم است مولف وطراح انتشارات  در این مرحله با هم تبدل نظر بیشتری کنند . و مولف می بایست در چند سطر کتاب را در پشت جلد به مخاطب معرفی کند.(کتابی با طرح جلد گیرا و محتوای ضعیف فروشش از کتابی با محتوای قوی و طرح جلد ضعیف بیشتر بوده). عزیزان حتما با ناشر و طراح جلد در باره جلد صحبت کنید و چیزی که خودتان دوست دارید را برای طرح جلد انتخاب کنید.

جلد کتاب مهمترین قسمت یک کتابه

شما وقتی یه فرد رو میبینید بدون اینکه بفهمید تفکراتش و رفتارش چیه اول به ظاهرش دقت میکنید

اگه ظاهرش نامرتب و ژولیده باشه شاید اصلا بهش نزدیک هم نشید . کتاب هم دقیقا همین طوری هست یک جلد خوب میتونه محتوا رو پوشش بده و یه جلد بد میتونه محتوای خوب کتابو بد نشون بده

جلد های کتابو خیلی با دقت طراحی و انتخاب کنید اگه کتابتون جامعه دانشگاهی و اکادمیک داره باید یه جور جلدش طرحی بشه اگه هدفتون درامد زایی و جامعه کتاب بازاری هست کتاب یه جور دیگه بایدجلدش طراحی بشه

پس خیلی دقت کنید رو این امر

۵- دریافت شابک: اولین قدم دریافت شابک از اداره شابک است. به طور معمول ناشران شابک را به صورت گروهی از اداره شابک دریافت می کنند. به این ترتیب برای هر کتاب رسیده یکی از شماره های شابک دریافتی را اختصاص می دهند و پس از تکمیل فرم شابک ( جدولی که برابر هر شماره شابک نام کتاب چاپ شده قرار گرفته است) را به انضمام کتاب های چاپ شده به شابک ارائه می نمایند. اما برخی از ناشران که مجوز نشر ندارند، به صورت موردی از اداره شابک، شماره شابک را دریافت و در کتاب درج می نمایند. این ناشران نیز بعد از چاپ کتاب، باید ۵ نمونه از کتاب را به اداره شابک تحویل دهند.

کسانی که خودشان میخواهند کتابشان را چاپ کنند باید خودشان شابک برای کتاب بگیرند در واقع خودشان ناشر کتابشان میشوند که به این حالت ناشر مولف میگویند

از نظر زمانی معمولا شابک یکروزه توسط خود ناشر به کتاب اختصاصا داده میشه

۶- دریافت فهرست نویسی کتابخانه ملی (فیپا): بعد از درج شماره شابک در شناسنامه کتاب، پرینت کتاب (صفحه آرایی شده) به همراه سی دی و فرم تکمیل شده درخواست فهرست نویسی به کتابخانه ملی تحویل داده می شود. به طور متوسط فیپا یک هفته تا ۱۰ روز بعد از ارائه به متقاضی تحویل داده می شود. متقاضی باید همه اطلاعات فیپای دریافتی را در صفحات اولیه کتاب (جایی که برای شناسنامه در نظر گرفته شده است) درج کند. البته در انتشارات خودشان فیپا را وارد میکنند و  کتاب را در اختیار نویسنده میگذارند تا یکبار دیگر کتاب را چک کند تا مشکلی از نظر نگارشی و صفحه ارایی و … نداشته باشد چون بعد از این مرحله کتاب برای اخذ مجوز به ارشاد فرستاده میشود.

وقتی فیپای کتاب از سوی کتابخانه ملی صادر میشود ناشر ان را در داخل کتاب صفحه ارایی شده قرار میدهد و برای نویسنده ارسال می‌کند  تا یکیبار دیگر کتاب را چک کند و هر مشکلی از نظر نگارشی و صفحه ارایی دارد برطرف کند .

چون بعد از این مرحله کتاب برای ارشاد فرستاده میشه و دیگه نمیشه محتوای کتاب رو دستکاری کرد و کتاب باید به همون صورتی که برای ارشاد فرستاده شده به همان صورت هم نسخه ی چاپ شدش تحویلشون داده بشه

پس خوب دقت کنید و از کتابتون مطمئن باشید چون وقتی کتاب به اداره ارشاد فرستاده بشه دیکه نمیتونید محتوای کتابو عوض کنید

۷- دریافت مجوز از ارشاد: سی دی کتاب، نسخه پرینت کتاب (که اطلاعات فیپا در آن قید شده) به همراه پرینت جلد برای گرفتن مجوز به اداره کتاب وزارت ارشاد تحویل داده می شود. بسته به موضوع کتاب، پس از یک هفته تا ۲ ماه بعد از تحویل، مجوز کتاب در اختیار متقاضی قرار می گیرد. گاهی اوقات مواردی در کتاب جهت اصلاح به اطلاع متقاضی می رسد و پس از درج یا حذف تغییرات مجوز کتاب صادر می شود.در این مرحله عزیزان دقت داشته باشند اشعارشان نباید مشکل سیاسی و اخلاقی داشته باشد چون مجوز نمی گیرد پس قبل از انکه کتابتان را به ناشر تحویل دهید اشعار و مطالب مورد دار را حذف کنید . کتابهای علمی در دو روز مجوز می گیرند ولی کتابهای شعر و رمان شاید یک ماه طول بکشد تا مجوز بگیرند و اکثرا اصلاحیه می خورند یعنی باید بعضی قسمت ها را یا عوض کنید یا حذف کنند. در این مرحله ارشاد خیلی به کلمات کتاب گیر می دهد. مثلا در کتابی که با عنوان موسیقی درمانی نوشته بودم به کلمه رقص درمانی گیر داده بودنند و مجبور شدم ان را به حرکات ریتمیک و حرکات موزون تغیر بدهم. یا حتی در کتابی دیگر که مدیریتی بود جمله ای از امام علی اورده بودم و در انتهای ان نوشته بودم "امام علی (ع) ” که گفتند با ید به  "امام علی علیه السلام” تغییر یابد. در کل سعی کنید کتابتان هیچ موردی از نظر سیاسی و اخلاقی نداشته باشد چون خودتان ضرر میکنید اگر کتابتان رد شود و ناشر از شما ابتدای کار هزینه ای به عنوان بیعانه میگیرد و اگر کتابتان رد شود آن هزینه به شما عودت داده نمیشود چون ناشر به همان میزان برای شما کار انجام داده است . مثلا اگر صد هزار تومان اول کار از شما بیعانه گرفته باشد همان هزینه ی گرفتن فیپا ، صفحه ارایی و انجام کارهای اداری است که برایتان تا مرحله مجوز انجام داده است. البته این را بگویم خیلی کم اتفاق می افتد که کتاب کاملا رد شود مگر اینکه واقعا مشکلی داشته باشد که ان را خود نویسنده هم میداند . همه ی کتابها شاید بالای ۵۰ درصد اصلاحیه میخورند حتی من کتابی در باره حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی نوشته بودم که چندین بار اصلاحیه خورد ولی بالاخره مجوز گرفت پس نگران مجوز کتاب هم نباشید.

البته یک نکته رو هم بگم که خودم تجربه کردم در مورد کتابهای شعر کتابی رو دیدم مجوز گرفته که کلا از نظر ساختاری مشکل داشت . اما کتابهای بهتر که نمیگم بدون مشکل بودن اما مشکلشون زیادم نبوده مجوز نگرفتن

پس بستگی به شانستونم داره کتابتون بره زیر دست چه کسی تو اداره ارشاد

در مورد کتابهای علمی مجوزش خیلی زود صادر میشه

کلا فرایند چاپ کتابهای علمی از اول تا اخر شاید دو هفته طول بکشه ولی کتابهای شعر و رمان و .. چند ماه فقط طول می کشه مجوزشون بیاد

۸- تهیه فیلم و زینک متن: البته اگر کتاب بصورت دیجیتالی چاپ شود نیازی به تهیه زینک ندارد چنانچه کتاب افست چاپ شود از متن و جلد کتاب زینکی را تهیه می کنند

زینک چیست: ورقی فلزی، پلاستیکی یا کاغذی با ابعاد مشخص است که در لیتوگرافی طرح مورد نظر برای چاپ را روی آن کپی می‌کنند و در چاپ افست از آن استفاده می‌شود

چاپ افست نسبت به چاپ دیجیتال برای کتابهایی که هدفش درامدزایی هست به صرفه تره

فیلم و زینک کتاب اگه تهیه بشه میشه چند بار ازش استفاده کرد . البته دیگه نمیشه محتوای کتاب رو تغییر داد چون برای تغیر باید کلا زینک عوض شه

ولی در چاپ دیجیتال میتونید در هر چاپ سما کتاب رو ویرایش کنید و هزینتون هیچ تفاوتی نمیکنه چون فیلم و زینکی رفته نشده

تهیه فیلم و زینک برای کتابهای بالای ۱۰۰۰ جلد مناسبه

۹- چاپ متن وجلد کتاب: پس از تهیه زینک در لیتوگرافی جهت چاپ، به چاپخانه ارسال می شود  ناشر پس از گرفتن مجوز، به چاپ کتاب اقدام می کند. بعد از دریافت مجوز، ناشر حق هیچ گونه دخل و تصرفی در محتویات کتاب ندارد. تیراژ و صفحات و سایر موارد آمده در شناسنامه باید با دقت مورد نظر قرار گیرد. گاهی اطلاعاتی از فیپا یا شناسنامه در چاپ حذف می شوند که بعد از مطابقت ارشاد، ناشر موظف است اطلاعات حذف شده را در کتاب درج نماید.

۱۰- انتخاب سلفون و یووی: در این مرحله جهت جلوگیری از خط وخش معمولا روی جلد یک پوششی از سلفون ویا مواد شمیایی بصورت مات یا براق می کشند که برای محافظت از جلد کتاب بسیار مثمره ثمر می باشد

البته بعضی افراد دوست دارند جلد کتابشان مات باشد و نیازی به سلفون ندارند

۱۱- صحافی کتاب: مرحله پایانی و آماده سازی کتاب می باشد که در آن پس از  عمل تا و ترتیب فرم های چاپ شده متن کتاب بوسیله چسب سرد ویا گرم به جلد وصل می شود (البته روش های متنوع ومتعددی در صحافی وجود دارد)

برای کتابهای معمولی بهتره از چسب کرم استفاده بشه . صحافی کاب باید با دقت و بدون عجله انجام بشه

۱۲- اعلام وصول: پس از چاپ کتاب، ناشر ۴ نسخه از کتاب چاپ شده را جهت دریافت اعلام وصول به ارشاد تحویل می دهد. با دریافت اعلام وصول پروسه اداری چاپ یک کتاب پایان می پذیرد. این قسمت خیلی مهم است چون اگر کتابی اعلام وصول نشود یعنی چاپ نشده و هیچ ارزشی برای شما ندارد چون کتابتان در کتابخانه ملی و ارشاد ثبت نشده است . این در حالی است  که شما فکر می کنید کتابتان چاپ شده است چون نسخه چاپی ان در دست شما هست برای اینکه مطمئن شوید کتابتان اعلام وصول شده است  شش ماه پس از چاپ کتابتان یا نهایتا یکسال پس از چاپ کتابتان به سایت کتابخانه ملی بروید و اسم کتابتان را سرچ کنید در قسمت فهرست برگه به وضعیت فهرست نویسی نگاه کنید اگر فیپا(فهرست نویسی پیش از انتشار) به فاپا(فهرست نویسی پس از انتشار) تبدیل شده بود مطمئن شوید کتابتان اعلام وصول شده است  .راه دیگر مطمئن شدن از این کار خانه کتاب است به ادرس زیر بروید و اسم کتابتان را سرچ کنید حتی ۱۵ صفحه ی اول کتاب را هم میتوانید در این سایت ببینید ://www.ketab.ir/

یک بار دیکه هم میگم حتما دو ماه بعد از چاپ کتاب اسم خودتون  و کتابتون رو تو گوگل سرچ کنید تا مطمئن بشید کتاب اعلام وصول شده. اگه کتاب رو براتون اورد التبه تو سایت خانه کتاب که بالا گفتم مطمئن شید کتاب اعلام وصول شده اگه نیاورد با ناشر خودتون تماس بگیرید و بگید کتاب من چرا اعلام وصول نشده

۱۳- تجدید چاپ: اگر ناشر بخواهد کتابی را تجدید چاپ کند، در صورتی که در کتاب تغییراتی اعمال نشده باشد، مجوز چاپ بدون سیر مراحل فوق و تنها با گرفتن مجوز ارشاد ( که سریعا به متقاضی تحویل می شود) انجام می شود. اما اگر ناشر قصد اعمال تغییرات محتوایی در متن کتاب داشته باشد، باید همه مراحل بالا را پشت سر بگذارد

اگه در چاپ جدید کتاب تغیراتی در کتاب صورت نگیره صرفه ی اقتصادی هم داره چون نیازی نیست از نو فیلم و زینک تهیه بشه که خودش کلی هزینه داره

الیته در چاپ دیجیتال فرقی نمیکنه هزینه ها

در هر صورت در چاپ مجدد هزینه ها کمتر میشن چون شما دیگه هزینه ی مجوز صفحه ارایی طرح جلد  و .. رو نمیدید

هزینه چاپ کتاب با توجه به تیراژ و سایز و تعداد صفحات متغیر است.

هزینه کاغذ و چاپ و جلد و صحافی که با توجه به تیراژ و تعداد صفحات و سایز کتاب تعیین می شود.

دقت کنید که در چاپ کتاب با تیراژ پایین(زیر ۲۰۰ جلد)به دلیل اینکه چاپ دیجیتال انجام می شود و چاپ دیجیتال هزینه بالایی دارد فروش کتاب در این روش مقرون به صرفه نمی باشد . و در تیراژهای خیلی پایین ممکن است هزینه انجام شده بر روی هر جلد حتی از قیمت پشت جلد هم بیشتر شود   یعنی به عبارتی اگر بخواهید کتابتان را بفروشید ممکن از ضرر کنید یا نهایتا هزینه خرج شده را بدست اورید

برای مثال شما کتابی را ۱۰۰ جلد چاپ می کنید با ۷۰۰ هزار تومان یعنی هر جلد برایتان ۷ هزار تومان هزینه برداشته است اما اگر همین کتاب را در تیراژ۱۰۰۰ چاپ کنید حدودا دوملیون و نهصد هزار هزینه بر میدارد یعنی برای هر جلد ۲۹۰۰ تومان اگر همین کتاب را ۳۰۰۰ جلد چاپ کنید ممکن است هر کتاب برایتان ۲۰۰۰ هزینه بردارد

به همین دلیل چاپ با این روش برای افرادی که انگیزه شان از چاپ کتاب دلیل دیگری غیر از فروش است و یا اساتیدی که نیاز به تعداد محدود کتابشان برای تامین نیاز دانشجویان خود دارند مناسب است.

پس اگر هدفتان از چاپ کتاب در امد اقتصادی می باشد کتابتان را در تیراژبالا چاپ کنید البته قبل از چاپ باید مطمئن باشید کتابتان به فروش می رود چون پای هزینه ی چند ملیونی در میان است اگر کتاب بعد از یکسال به فروش نرود انتشارات همه ی کتابها را به شما تحویل میدهد و باید انها را در انباری خانتان نگه داری کنید یا به دوستانتان هدیه بدهید

برای چاپ کتاب شعر مخصوصا شاعران گمنام بزرگترین اشتباه است اگر کتابتان را در تیراژبالا چاپ کنید مگر در صورتی که وضع مالیتان خوب باشد و چند ملیون تومان برایتان مهم نباشد و دوست داشته باشید اشعارتان بین مردم پخش شود و همه اشعارتان را بخوانند که در این حالت میتوانید به ارگان های مختلف یا کتابخانه ها یا جهای دیگر کتابتان را هدیه بدهید.

اگر میخواهید کتابتان را به فروش برود خودتان اقدام به پخش کتاب کنید و دست روی دست نگذارید . در نمایشگاه کتاب در یکی از غرفه ها یکی از ناشران کتابی را بهم نشان داد که چاپ پنجمش بود کتاب خوبی هم نبود نویسنده این کتاب یک جانباز بود اما خودش اقدام به پخش ان کرده بود و ان را به مراکز مختلف فروخته بود و توانسته بود در دو سال ۵ بار کتابش را چاپ کند .

متاسفانه الان شرایط جوری شده است که کتابهای بی محتوا و جوک و … فروش بیشتری دارند تا کتابهای علمی و …

اگر هدفتان درامد است توصیه میکنم کتابتان از ۵ هزار تومان گرانتر نباشد یکی از کتابهایی که نوشته بودم با قیمت چهار هزار تومان و در قطع جیبی بود به نام ادبیات کامیونی که در سه ماه به فروش رفت. البته این کتاب الان به صورت دو جلدی در امده و در هر بار چاپ جدید موضوعات جدیدی به ان اضافه می شود.

منبع: چاپ کتاب