بلای زباله های الکترونیک به جان محیط زیست

در این راستا برخی کشورها تلاش کرده‌اند تا با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، مانع آلوده شدن محیط زیست شده و از سوی دیگر طی بازیافت این زباله‌ها که غالباً حاوی مقادیر زیادی طلا و سایر فلزات گرانبها هستند درآمدزایی مناسبی داشته باشند و در مقابل، گروهی دیگر اهمیتی به این موضوع نداده‌اند. این موضوع مرکز پژوهشی سازمان ملل متحد را بر آن داشت تا در تحقیقی جامع به مبحث زباله الکترونیک ورود کند که نتیجه نشان داد سنگاپور و هنگ کنگ در آسیا بالاترین حجم زباله الکترونیک را تولید می‌کنند.

3کشور اول تولیدکننده زباله الکترونیک

طبق مطالعه تحقیقاتی دانشگاه سازمان ملل که شاخه پژوهشی سازمان ملل متحد(UN) محسوب می‌شود، در سال گذشته متوسط تولید زباله الکترونیک به ازای هر نفر در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا حدود 10 کیلوگرم بوده در حالی که این رقم سرانه برای سنگاپور و هنگ کنگ در سال 2015 به ترتیب به حدود 7/21 کیلوگرم و 95/19 کیلوگرم رسیده است و به این ترتیب مشخص می‌شود این رقم در این 3 کشور بسیار بالاست. این مطالعه با حمایت وزارت محیط زیست ژاپن انجام شد و در قالب آن، انواع وسایل و تجهیزات دیجیتال والکترونیک که بلا استفاده مانده و بدون توجه به پتانسیل آن در بازیافت و استفاده دوباره از آن، به دور انداخته شده است مورد توجه و مطالعه قرار گرفت.

به هر حال آنچه از این تحقیق برمی  آید این است که سنگاپور و هنگ کنگ در سال 2015 بالاترین حجم زباله الکترونیک را در میان کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا تولید کرده‌اند و پس از این دو کشور نیز تایوان با تولید 13/19کیلوگرم زباله الکترونیک به ازای هر نفر، درجایگاه سوم منطقه شرق و جنوب شرق آسیا قرار گرفته است. این 3 کشور در جمع بیشترین تولیدکنندگان زباله الکترونیک در منطقه محسوب می‌شوند این در حالی است که چین در فاصله سال‌های 2010تا 2015 میزان تولید محصولات فناورانه و دیجیتال خود را دو برابر کرده و با 107درصد رشد، این رقم را به 7/6میلیون تن رسانده است ولی با این حال از نظر میزان تولید زباله الکترونیک در جمع سه کشور نخست قرار ندارد که این موضوع نشان از زیرساخت و برنامه‌ریزی مناسب این کشور برای دفع زباله‌های الکترونیک دارد.

نتیجه و یافته‌های این تحقیقات نشان داد که میزان و حجم وسایل و تجهیزات الکترونیک در این منطقه، در فاصله سال‌های 2010 تا 2015 رشد داشته و البته موضوع دیگری که این تحقیق به آن توجه داشته نیز این است که هم بر سرعت تولید تجهیزات الکترونیک به طور کلی در این مدت افزوده شده و هم سرانه تولید زباله‌های الکترونیک روندی رو به رشد داشته است.

زباله‌هایی به حجم هرم «جیزه»

طبق اطلاعات دانشگاه سازمان ملل که شاخه پژوهشی سازمان ملل متحد(UN) محسوب می‌شود، در طول این 5 سال حجم زباله‌های الکترونیک در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا تا 63درصد افزایش یافته و به حدود 3/12میلیون تن رسیده است که این حجم، 4/2 مرتبه از وزن هرم بزرگ و عظیم جیزه مصر بزرگ‌تر است. (هرم بزرگ جیزه در مصر تنها بازمانده عجایب هفتگانه جهان به شمار می‌رود و اکنون حدود ۱۳۷ متر ارتفاع دارد)

این مرکز پژوهشی وابسته به سازمان ملل متحد در بخشی از گزارش خود عنوان کرده است که بالاتر رفتن میزان درآمد مردم این منطقه و نیز افزایش تقاضا برای گجت‌ها و وسایل دیجیتال و الکترونیک، از دلایل اصلی افزایش تولید زباله‌های الکترونیک در 12 کشور این منطقه ارزیابی می‌شود. بنا بر آمار و یافته‌های این گزارش ویتنام، اندونزی، ژاپن و کره جنوبی نیز کشورهای این منطقه محسوب می‌شوند که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته  اند و  برخی از این موارد درباره آنها نیز صدق می‌کند.گفته می‌شود کل حجم تجهیزات دیجیتال و الکترونیکی در سراسر جهان از 33/51میلیون تن در سال 2007 به 56/56میلیون تن در سال 2012 رسیده و آسیا بزرگ‌ترین مصرف‌کننده چنین تجهیزاتی در سراسر جهان بوده است طوری که حدود نیمی از این وسایل که در سطح جهان تولید شده یا به عبارت دیگر 69/26میلیون تن، در این قاره به فروش رسیده است. این در حالی است که در مقابل، به دنبال وقوع بحران اقتصادی و مالی در سال 2012، فروش و مصرف چنین وسایل و تجهیزات الکترونیکی در قاره اروپا و امریکا کاهش داشته است.

مطالعات محققان این دانشگاه مرتبط با سازمان ملل متحد همچنین نشان داد که میزان و حجم تولید زباله الکترونیک در آینده از رشد جمعیت پیشی خواهد گرفت. در این میان، کامبوج، فیلیپین و ویتنام مناطقی در شرق و جنوب شرق آسیا هستند که به ترتیب با سرانه تولید زباله 10/1 کیلوگرم، 34/1کیلوگرم و 35/1کیلوگرم کمترین میزان تولید زباله الکترونیک را در این منطقه داشته‌اند.

این گزارش همچنین حاکی است که هرچند آسیا بخش عمده فروش تجهیزات الکترونیک را در جهان دارد و بالاترین حجم زباله الکترونیک یعنی تقریباً حدود 16میلیون تن را در سال 2014 تولید کرده ولی نباید این قاره را تنها مقصر فاجعه زیست محیطی زباله‌های الکترونیک دانست. با توجه به اینکه متوسط سرانه تولید زباله الکترونیک جهان 7/3کیلوگرم است، پس سایر قاره‌ها نیز مشکلات بزرگی در این زمینه دارند. طبق گزارش سازمان ملل متحد در قاره اروپا و امریکا میزان تولید زباله الکترونیک به ازای هر نفر به حدود 6/15کیلوگرم می‌رسد که این رقم تقریباً 4برابر میانگین است.

بلای زباله الکترونیک به جان محیط زیست

یکی از تحلیلگران سازمان ملل متحد که تاکنون در این زمینه در حال تحقیق و بررسی بوده، «رودریگر کوهر» است. به گفته وی، برای بسیاری از کشورهای این منطقه که تاکنون از زیرساخت‌های لازم برای حفاظت از محیط زیست خود برخوردار نبوده‌اند، به نظر می‌رسد مدیریت زباله‌های الکترونیک به معضلی بزرگ تبدیل شود. با اینکه روز به روز بر میزان و حجم زباله‌های الکترونیک تولید شده در این مناطق افزوده می‌شود نبود سیستم مناسبی برای از بین بردن یا بازیافت این زباله‌ها تهدیدی جدی علیه محیط زیست چنین کشورها و مناطقی تلقی می‌شود؛ موضوعی که باید بیش از پیش به آن توجه داشت و در نظر گرفت که حالا دیگر زنگ خطر به صدا درآمده است.

در تحقیقات این مؤسسه پژوهشی وابسته به سازمان ملل به موضوع دیگری نیز توجه شده و در بخشی از این گزارش آمده است که به موازات بالاتر بودن میزان مصرف‌کننده تجهیزات الکترونیکی در این منطقه و نیز بیشتر بودن خرید وسایل دیجیتالی، موضوع دیگری نیز به این موضوع دامن زده است و آن هم اینکه در این منطقه از آسیا به موازات پیشرفت و آپدیت شدن وسایل الکترونیکی، مدت زمان استفاده از این تجهیزات به پایین‌ترین زمان خود رسیده و مصرف‌کنندگان و کاربران بسیار علاقه مندند که بسرعت گجت‌های خود را تغییر دهند. البته در این میان علاوه بر پیشرفت تجهیزات الکترونیک، ناسازگار بودن برخی از سخت افزارها با وسایل و گجت‌های قدیمی نیز دلیل دیگری برای کنار گذاشته شدن

زودهنگام آنهاست.یکی دیگر از مشکلات کشورهای این منطقه، وجود مراکز غیرقانونی جداسازی و حتی گاه بازیافت این وسایل الکترونیک است. گاه در اثر جداسازی ناشیانه این تجهیزات الکترونیکی، موادی وارد چرخه طبیعت می‌شود که می‌تواند هم برای محیط زیست و هم برای ساکنان چنین مناطقی بسیار خطرناک باشد؛ خطرهایی که تا مدت‌ها مردم منطقه را تهدید می‌کند.

 برخی از ساکنان این مناطق نمی‌دانند که چگونه و کجا وسایل دیجیتال و الکترونیک ازکار افتاده خود را دور بیندازند و کسانی هم که در زمینه بازیافت غیرقانونی این وسایل الکترونیکی فعالیت می‌کنند از مشکلات و پیامدهای کار خود آگاهی کافی ندارند.