اولین ماهواره ای که انسان در مدار زمین فرستاد

روز 14 مهر ماه 1336 رادیو مسکو با قطع برنامه عادی خود به پخش یک موسیقی پرشور پرداخت و لحظه‌ای بعد صدای یوری لویتان گوینده حماسی شوروی سابق، از تمامی بلندگوهای نصب شده در خیابان به گوش مردم رسید: "نخستین اسپوتنیک اینک در مدار زمین در حال حرکت است. پرتاب این ماهواره، امروز با موفقیت از خاک اتحاد جماهیر شوروی صورت گرفت".

اعلام این خبر مانند یک بمب پر صدا، ظرف چند دقیقه به تمام دنیا رسید و به این ترتیب بود که واژه اسپوتنیک به عنوان "ماهواره" و یا به قول آن زمان"قمر مصنوعی" در دنیا پذیرفته شد.

اسپوتنیک-1 در ساعت 0728 صبح روز 4 اکتبر 1957(به وقت گرینویچ) از پایگاه فضایی بایکونور - که البته در آن زمان روسها از افشای موقعیت جغرافیایی آن خودداری کردند- راهی مدار زمین شد و عصر فضا را آغاز کرد.

اسپوتنیک-1 از نظر شکل ظاهری گویی آلومینیومی به قطر 58 سانتیمتر و وزنی معادل 6/83 کیلوگرم بود که چهار آنتن به طول‌های 9/2 و 4/2 متر از آن خارج شده بود. داخل کره نیز با نیتروژن پر کرده بودند. موشک بالابرنده اسپوتنیک 29 متر طول، حداکثر 8/10 متر قطر و 267 تن وزن داشت که 22 تن آن را وزن خالص موشک تشکیل می‌داد.

ماهواره در ارتفاعی با اوج 360 کیلومتر و حضیض 240 کیلومتر قرار گرفت و هر 96 دقیقه تحت زاویه 65 درجه یک دور زمین را می‌چرخید. سرعت متوسط اسپوتنیک در هر ساعت حدود 30 هزار کیلومتر بود.

اسپوتنیک-1 از دو موج رادیویی استفاده می‌کرد که با طول موج 15 و 5/7 صدایی شبیه "بیب بیب..." را می‌فرستاد.

این صدا در سراسر جهان شنیده می‌شد و خبر از مسابقه‌ای تبلیغاتی جدید بین آمریکا و شوروی، دو ابرقدرت آن زمان می‌داد. رادیو مسکو از قبل خبر ساعت و منطقه عبور اسپوتنیک را اعلام می‌کرد و دهها هزار فرد کنجکاو برای ردیابی بصری و شنیدن صدای بوق مانند آن، آسمان را هدف قرار می‌دادند.

رادیو ماهواره از یک باطری شیمیایی استفاده می‌کرد و پس از سه هفته یعنی در 26 اکتبر به علت اتمام ذخیره باطری به کار خود پایان داد.

برای ردیابی بصری آن هزاران نفر در سراسر جهان مشغول به کار بودند که از جمله می‌توان قریب یک هزار و هشتصد نفر را در شوروی نام برد. اینان از طریق رادیو ساعت دقیق عبور ماهواره را از بالای شهر خود مطلع می‌شدند و سپس مشاهدات خود را جهت بررسی به مرکز می‌فرستادند.

اسپوتنیک-1 سرانجام پس از 1400 دور گردش به گرد زمین و 86 روز پرواز فضایی و طی 70 میلیون کیلومتر در 4 ژانویه 1958 به جو زمین برخورد کرد و نابود شد. ماهواره در اثر برخورد به جو فشرده نخست به سه قطعه بعد به 5 و سپس به 8 قطعه تبدیل شدند و در مدارهای متفاوتی قرار گرفته و بین 4 تا 9 ژانویه 1958 به کلی محو شدند.

گرچه این پایان کار اسپوتنیک-1 بود اما این واقعه آغازی بود برای ارسال ماهواره‌های مختلف با ماموریت‌های گوناگون و راه‌گشای سفر انسان به فضا، از آن تاریخ تاکنون هزاران ماهواره و ناو فضایی با ماموریت‌های مختلف فنی، هواشناسی، نظامی، مخابراتی، تحقیقاتی و غیره در مدار قرار گرفته و یا با هدف گسترش دانش بشر پیرامون سیارات و دیگر اجرام آسمانی, راهی کرانه‌های دیگر منظومه ما شده‌اند.

منبع: ایسنا