کد خبر: ۳۶۸
تعداد نظرات: ۱ نظر
حال فارغ از این اتفاقاتی که رخ داده، تنها راه نجات قطر از محاصره هوایی، دریایی و زمینی این کشور توسط هم پیمانان سابقش، ایران است. از سوی دیگر، قطر اکنون بازیگری است که در یک تنهایی استراتژیک به سر می برد و بیش از پیش به حمایت یک بازیگر قدرتمند منطقه ای نیاز دارد. به همین جهت، پرسش بنیادین این است که جمهوری اسلامی ایران با توجه به تجربه های تاریخی و روندهای موجود، باید چه تصمیمی بگیرد؟ آیا باید از قطر حمایت کند یا اینکه این کشور را به حال وابگذارد؟
تاریخ انتشار: ۲۰:۵۰ - ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ - 2017 June 05
چهار کشور عربی، عربستان، بحرین، امارات و مصر امروز، به دلیل آنچه آنان حمایت قطر از تروریسم و دخالت در آمنیت ملی شان نامیده اند، رابطه خود را با این کشور قطع کرده اند.
آتش وقتی جرقه زد که سخنانی به نقل از امیر قطر در خبرگزاری رسمی این کشور منتشر شد. اظهارات منسوب به شیخ تمیم بن‌حمد آل ثانی که ایران را قدرتی بزرگ و ضامن ثبات در منطقه خوانده و حماس را نماینده فلسطینیان دانسته بود، برای دولت‌های عرب حوزه خلیج فارس مخصوصا عربستان٬ گناهی غیرقابل بخشش بود.
مسئولان قطری پس از ساعاتی این اظهارات را تکذیب و اعلام کردند که سایت خبرگزاری قطر هک شده بوده، اما رسانه‌های عربی خبر هک شدن این سایت را نپذیرفته و با استناد به موضع‌گیری‌های مشابه امیر قطر در سال‌های گذشته موجی علیه قطر به راه انداختند که در روزهای بعد ادامه یافت و سرانجام به قطع رابطه با قطر منجر شد.
قطر اکنون عملا در محاصره قرار گرفته و نزدیک‌ترین کشوری که می‌تواند با آن ارتباط لجستیکی داشته باشد ایران است. این وضعیت فرصتی برای ایران فراهم می‌آورد.
اگر قطر با ایران همراهی کند ضربه بزرگی به تلاشی است که عربستان سعودی برای گردآوردن دولت‌های عرب و مسلمان برای انزوای ایران به خرج داده و عملا جریان‌های سیاسی و دولت‌های مورد حمایت قطر در صف مقابل عربستان سعودی و همسو با ایران قرار می‌گیرند.
آیا امیر قطر واقعا از ایران دفاع کرده بود؟
صحبت‌های نسبت داده شده به امیر قطر از قول او در جشنی نظامی نقل شده بود. در حالی که شیخ تمیم اصلا در این جشن سخنرانی نکرده بود. قطر بارها تکذیب کرد اما تیر از چله کمان رها شده بود. رسانه‌های عربی به شدت "دفاع امیر قطر از ایران" را به تقابل او با سایر کشورهای عرب خلیج فارس تعبیر کردند. تکذیبیه دولت قطر قرار نبود پذیرفته شود.
هرچند گفته هایی نیز از خیانت قطر به ائتلاف عربی شنیده می شود که منبع افشای آن را سخنان ترامپ در نزد سران سعودی حکایت دارد.
اختلاف قطر و عربستان از زمان شیخ تمیم شروع شد؟
جنگ قدرت بسیار زودتر از شیخ تمیم شروع شده بود. پدر او٬ حمد بن خلیفه آل ثانی در منطقه به قطر قدرتی بخشید که خار چشم رقیبان بود.
شیخ حمد با احیای مخازن گاز پارس جنوبی و تاسیس شبکه تلویزیونی پر نفوذ الجزیره و کمک مالی به دشمنان عربستان به دنبال پایگاهی محکم در خلیج فارس بود. البته افزایش درآمدهای نفتی که پیش از حمد بن خلیفه شروع شده بود٬ عامل اصلی قدرت گرفتن این کشور بود.
قطر که بارها به دلیل وجود پایگاه نظامی آمریکا در عربستان از این کشور انتقاد کرده بود٬ بعد از خروج آمریکایی‌ها از عربستان٬ آنها را به برپایی پایگاه ثابت نظامی در خاک خود دعوت کرد. به این ترتیب حالا دیگر عربستان تنها متحد منطقه‌ای بزرگ‌ترین قدرت جهان نبود. عربستان٬ قطر را رقیبی جدی می‌دید.
چه چیزی تغییر کرده است؟
این بار شاید عربستان دونالد ترامپ را به خود نزدیک‌تر از رییس‌جمهور پیشین آمریکا می‌بیند. عربستان به دنبال احیای نقش کلیدی خود در شورای همکاری خلیج فارس است. قطر هم سال‌هاست سیاست استقلال از عربستان و سایر کشورهای منطقه را دنبال می‌کند و می‌خواهد قدرت منطقه‌ای باشد. برای هر دو کشور٬ کوتاه آمدن کار آسانی نیست.
ما چه سناریوهایی در پیش رو می بینیم؟
شاید کسی گمان نمی کرد که سخنان امیر قطر در حمایت از ایران، چنین تبعاتی برای این کشور ذره ای اما ثروتمند به همراه داشته باشد. فیلتر رسانه های قطری که سخنان امیر قطر را انعکاس داده بودند، نخستین واکنش عربستان، امارات، بحرین و حتی مصر بود.
اما امروز در خبر غیرمنتظره دیگری، این کشورها روابط دیپلماتیک خود با قطر را قطع کردند، شهروندان این کشور را اخراج و همه مرزهای هوایی، دریایی و زمینی خود را به روی ورود و عبور شهروندان و وسایل حمل و نقل قطر بستند.
یکی از مهم ترین عواملی که باعث تهاجمی شدن سیاست های عربستان و هم پیمانانش در قبال قطر شده است، غیر از اختلافات ایدئولوژیک و سیاسی میان دوحه و ریاض، موضوع ایران و ارتباط نسبتا خوب میان دوحه ـ تهران بوده است. در همین راستا، بیانیه وزارت خارجه عربستان نیز قطر را به حمایت از گروه های مورد حمایت ایران در منطقه شرقی استان ناراضی و عمدتاً شیعه نشین قطیف و بحرین متهم کرده است.
حال فارغ از این اتفاقاتی که رخ داده، تنها راه نجات قطر از محاصره هوایی، دریایی و زمینی این کشور توسط هم پیمانان سابقش، ایران است. از سوی دیگر، قطر اکنون بازیگری است که در یک تنهایی استراتژیک به سر می برد و بیش از پیش به حمایت یک بازیگر قدرتمند منطقه ای نیاز دارد.
گفتنی است، از میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس ـ به غیر از عمان ـ ایران همواره بهترین روابط را با قطر داشته و به رغم اختلاف نظر دو کشور در برخی پرونده های منطقه ای نظیر سوریه و یمن، روابط خوبی بین دو کشور برقرار بوده و به یاد داریم که در سال 2006 و در آغاز صدور قطعنامه های شورای امنیت و بحرانی شدن پرونده هسته ای ایران وقتی قطعنامه 1696 شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران صادر شد تنها قطر به این قطعنامه رأی منفی داد؛ در حالی که روسیه و چین نیز به آن رأی مثبت داده بودند.
به همین جهت، پرسش بنیادین این است که جمهوری اسلامی ایران با توجه به تجربه های تاریخی و روندهای موجود، باید چه تصمیمی بگیرد؟ آیا باید از قطر حمایت کند یا اینکه این کشور را به حال وابگذارد؟
قطعا اختلاف میان کشورهای عربی و به ویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس(GCC) که ماهیت همگرایی شان برای مقابله با ایران بوده، فرصت مناسبی برای تهران است و می تواند اهمیت زیادی داشته باشد.
در واقع دیدگاهی که در اینجا وجود دارد این است که این بحران و شکاف عربی، فرصتی مناسب برای ایران است تا یک بازیگر دیگر عرب را وارد بلوک منطقه ای خود بکند و یا حداقل آنکه باعث شود این کشور وارد صف بندی های مقابله با ایران نشود.
در این زمینه، می توان به یک نمونه تاریخی تقریبا مشابه اشاره کرد. اگر حمله عراق به کویت و جنگ خلیج فارس را یادمان بیاید به خوبی می دانیم که در آن زمان ایران به رغم همه اختلافاتی که با کویت داشت و به رغم حمایتی که کویت در جنگ ایران و عراق از بغداد کرد، ایران از اقدام عراق حمایت نکرد، مرزهای خود را به روی شهروندان کویتی برای حمایت از آن ها باز کرد و دولت در تبعید این کشور در عربستان را نیز به رسمیت شناخت. بسیاری بر این باورند که همین رویکرد ایران در حمایت از کویت، باعث شد این کشور هیچ گاه جدی وارد دسته بندی ها منطقه ای ضد ایرانی تحت رهبری عربستان سعودی نشود.
بنابراین قطر هم اکنون نیز راه تنفسی جز ایران ندارد و به همین جهت اگر تهران در این شرایط حساس در کنار قطر باشد و حمایت واقعی و نه ظاهری خود را نشان دهد، قطر نیز در آینده قدرددان این حمایت ایران خواهد بود و ایران می تواند عواید زیادی را از حمایت های خود در آینده به دست آورد.
در همین راستا، هم اکنون قطر به شدت به خطوط هوایی ایران نیاز دارد و راهی جز ایران برای خروج از محاصره ندارد. فراهم آوردن این امکان برای قطر می تواند نخستین گام واقعی ایران برای حمایت از این کشور در برابر تنگنای برنامه ریزی شده سعودی ها باشد. طبق نقشه زیر، قطر تنها می تواند از طریق ایران و سپس ترکیه پروازهایش را به اروپا ادامه دهد..
با این حال، دیدگاه بدبینانه و یا شاید واقع گرایانه دیگری نیز وجود دارد. بر پایه این دیدگاه، ایران نباید خود را وارد درگیری میان کشورهای عربی کند؛ به چند دلیل؛
نخست اینکه حمایت ایران می تواند بحران و تنش میان این کشورها را دوچندان کرده و عربستان سعودی و متحدانش را برای اقدام جدی تر علیه دوحه مصمم تر کند که این خود به تشدید بحران کمک می کند.
دوم؛ شاید حمایت ایران پای آمریکا را به این بحران باز کند و با وارد شدن واشنگتن، روسیه نیز مداخله کند و شاهد تصاعد و ارتقای بحران از یک بحران سیاست خارجی به بحران منطقه ای و بین المللی باشیم.
دلیل سوم دیگری نیز وجود دارد که می تواند قابل تأمل باشد. بر اساس آن، بحران کنونی و تنش میان کشورهای عربی پروژه ای است برای درگیر کردن ایران و در ادامه اشغال قطر. در واقع ممکن است دو هدف احتمالی در این «پروژه ستیز» وجود داشته باشد؛
نخست اینکه ایران را وارد یک بحران جدید در خاورمیانه، آن هم در یک کشور عربی دیگر کرده و آن را در چندین جبهه درگیر کنند. این مسأله باعث می شود تمرکز منطقه ای ایران برای برخورد با بحران ها به شدت کاهش می دهد و ایران را وارد یک درگیری منطقه ای با حضور آمریکا کنند.
دوم آنکه با حمایت ایران از قطر، عربستان می تواند با توجیه همپیمان بودن قطر با ایران علیه کشورهای عربی، افکار عمومی جهان عرب را علیه این کشور بشوراند و زمینه های مداخله نظامی را در این کشور فراهم کند؛ مسأله ای که «عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته جهان عرب نیز به آن اشاره کرده است. در واقع هدف نه درگیری با ایران بلکه اشغال قطر می تواند باشد.
به نوشته یکی از روزنامه نگاران محترم در باره حکومت قطر:
در این هیاهوی قطع و بستن، پرسشی خنده‌دار مطرح است: چطور ممکن است یک حکومت همزمان از القاعده، طالبان، داعش و اخوان‌المسلمین حمایت کند و حامی شبه‌نظامیان شیعه و ایران نیز باشد؟
منبع اصلی تابناک
نظرات شما
اونا تو چیزی که اشتراک نظر دارند دشمنی با ایرانه